Thuyết Minh Làng Lụa Vạn Phúc – Cái Nôi Lụa Gấm Giữa Lòng Thủ Đô

Nói đến lụa thì không thể không kể đến cái tên quá nổi tiếng, thân thương và là cái nôi lụa gấm ở Việt Nam. Giữa thành thị xa hoa đông đúc, giữa những nét văn hóa mới lạ và đặc sắc thì vẫn còn lưu giữ đâu đây một nét riêng vốn có của nó, nét tinh hoa văn hóa Việt vẫn còn đọng lại đó chính là lụa.

Làng dệt lụa Vạn Phúc nằm bên bờ sông Nhuệ, cách trung tâm Hà Nội khoảng 10km về phía Tây Nam. Làng Vạn Phúc nổi tiếng về nghề dệt lụa tơ tằm từ ngàn năm trước. Tổ nghề dệt của làng Vạn Phúc là bà A Lã Thị Nương. Theo truyền thuyết khoảng 1.200 năm trước, bà du ngoạn qua đây thấy cư dân thuần thục, phong cảnh hiền hòa bèn lập ấp dạy nghề trồng dâu, nuôi tằm, ươm tơ, dệt vải. Sau khi mất, bà được phong làm Thành hoàng làng. Lụa Vạn Phúc không giống bất kỳ một loại lụa nào được dệt ở các làng khác, bởi chất liệu mềm mại và độ tinh xảo trong từng đường tơ, từng họa tiết trang trí.

Trải qua nhiều thế hệ, lụa Vạn Phúc vẫn giữ được nét đẹp truyền thống và đang đi đầu trong ngành dệt nước ta. Lụa làng Vạn Phúc được đánh giá là đẹp và bền. Hoa văn trên lụa rất đa dạng, trang trí đối xứng với nhau, đường nét không rườm ra, phức tạp mà luôn tạo cảm giác phóng thoáng, dứt khoát.

Để tạo ra những loại sản phẩm tơ lụa tuyệt hảo nói trên, những thợ dệt thủ công đã phải trải qua một qui trình kỹ thuật phức tạp, nhiều khâu: tơ, hồ lụa, dệt, nhuộm, căng phơi,… Mỗi khâu sản xuất đều phải tiến hành theo những qui trình khá nghiêm ngặt, đòi hỏi kỹ thuật cao và hết sức công phu.

Làng Vạn Phúc hôm nay đã trở thành phường Vạn Phúc thuộc quận Hà Đông. Hàng trăm cửa hàng bán lụa sầm uất mọc lên san sát. Làng lụa vừa duy trì nghề dệt truyền thống của mình, vừa thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước đến tìm hiểu nghề và mua sắm sản phẩm lụa tơ tằm Hà Đông.

Làng Vạn Phúc vốn có tên là Vạn Bảo, do kị húy nhà Nguyễn nên đã đổi tên thành Vạn Phúc. Bất cứ ai sinh ra ở làng lụa Vạn Phúc đều được nghe về truyền thuyết tổ nghề dệt lụa. Tương truyền, cách đây khoảng hơn 1100 năm, bà A Lã Thị Nương là vợ của Cao Biền, thái thú Giao Chỉ, từng sống ở trang Vạn Bảo. Trong thời gian ở đây, bà đã dạy dân cách làm ăn và truyền nghề dệt lụa. Sau khi mất, bà được phong làm thành hoàng làng.

Lụa Vạn Phúc được giới thiệu lần đầu ra quốc tế tại các hội chợ Marseille (1931) và Paris (1932), được người Pháp đánh giá là loại sản phẩm tinh xảo của vùng Đông Dương.

Từ 1958 đến 1988, sản phẩm lụa Vạn Phúc hầu hết được xuất sang các nước Đông Âu; từ 1990 xuất khẩu ra nhiều quốc gia trên thế giới, thu ngoại tệ về cho Việt Nam. Năm 2009, làng Vạn Phúc có khoảng 1000 khung dệt, sản xuất nhiều loại lụa cung cấp cho thị trường trong và ngoài nước, trong đó có các loại lụa cao cấp như lụa vân quế hồng diệp và lụa vân lưỡng long song phượng.

Nguyên liệu làm lụa Vạn Phúc chủ yếu là từ tơ tằm vì độ mềm mại, dẻo dai của nó. Để tạo ra những sản phẩm tơ lụa hoàn hảo, họ phải trải qua rất nhiều công đoạn kỳ công như tơ, hồ sợi, dệt, nhuộm, phơi căng… Ngay từ những khâu tơ, người không chỉ quấn sợi vào ống mà họ phải chọn sợi, đẽo sợi để đảm bảo sợi có màu trắng, bóng nhẵn và không bị xù lông.
Tơ lụa Vạn Phúc có nhiều loại mẫu ma đa dạng, khoảng 70 loại the, lụa, gấm, lĩnh với những tên gọi khác nhau như: băng hoa, long phượng, mây bay, tứ quế,… Trong các loại lụa cổ truyền, nổi tiếng nhất có lẽ là lụa Vân, loại lụa này có hoa nổi thì bóng mịn trên mặt lụa, hoa chìm thì chỉ thấy khi ra ánh sáng. Nét đặc biệt của lụa Vân nói riêng và lụa Vạn Phúc nói chung là người mặc sẽ cảm thấy ấm áp hơn vào mùa đông và thoáng mát hơn vào mùa hè.

Những năm gần đây, uy tín của lụa Vạn Phúc bị ảnh hưởng ít nhiều bởi lụa Trung Quốc trà trộn vào nhưng những gia đình làm lụa truyền thống nơi đây vẫn ngày ngày cố gắng tạo ra sản phẩm tốt để khẳng định vị thế của làng lụa nghìn năm tuổi. Đấy là cái khó khăn mà những người làm nghề truyền thống chân chính phải đối mặt và vượt qua.

Cùng với sự phát triển của ngành du lịch, làng lụa Vạn Phúc không biết tự bao giờ đã trở thành điểm du lịch thu hút sự chú ý bởi nét đẹp riêng biệt. Đây không những là nơi du khách đến tham quan, tìm hiểu về một trong những làng lụa lâu đời ở Việt Nam, mà còn là điểm vui chơi, chụp ảnh lý tưởng của những bạn trẻ. Làng lụa Vạn Phúc dần trở thành điểm đến trong danh sách những nơi nhất định phải đi nếu có một ngày ở Hà Nội.
Vào những dịp đặc biệt, làng lụa Vạn Phúc được trang hoàng cầu kỳ, đẹp mắt hứa hẹn mang đến cho du khách những bộ ảnh ấn tượng, nhiều sắc màu. Những năm gần đây, bên cạnh các hoạt động bảo tồn và phát triển nghề dệt lụa tơ tằm Vạn Phúc, các tiết mục văn hoá văn nghệ, múa rối, thì việc tạo diện mạo mới cho làng lụa được cho là yếu tố tạo nên sức hút riêng biệt.

Đến làng lụa Vạn Phúc thời điểm này, du khách sẽ được nhận thấy sự đổi thay nhanh chóng của làng nghề với hình ảnh văn minh và năng động hơn. Những ngày cuối tuần, làng Vạn Phúc đón nhiều lượt khách du lịch ghé đến và chụp ảnh.

Trong những năm gần đây, chính quyền địa phương đã đầu tư cơ sở hạ tầng, trang hoàng các tuyến phố, tôn tạo di tích. Đặc biệt, ba tuyến phố đi bộ gồm phố ẩm thực, phố lụa, phố sinh vật cảnh – đồ cổ đồng thời được mở ra để du khách tham quan và mua sắm.

Ngay khi bước qua cổng làng, du khách sẽ được chiêm ngưỡng con đường đi bộ được trang trí bởi những chiếc ô nhiều màu sắc rực rỡ. Dọc hai bên đường là các hàng quán san sát nhau, trưng bày và buôn bán các sản phẩm như khăn quàng, áo dài, túi xách, quần áo… với mẫu mã đa dạng cho du khách lựa chọn. Nếu bạn muốn mặc một chiếc áo dài để chụp ảnh thì tại đây các cửa hàng cũng có dịch vụ cho thuê áo dài.

Cứ ngỡ như một Hội An thu nhỏ ngay giữa lòng thủ đô Hà Nội, đây là một địa điểm du lịch vô cùng hấp dẫn không nên bỏ lỡ. Đến đây, du khách vừa có dịp mua sắm các sản phẩm lụa chính hiệu, vừa được tìm hiểu về làng nghề truyền thống và chúng ta còn có thể lưu giữ những bức ảnh vô cùng độc đáo, thú vị.