Tháp Bà Ponagar

Lịch sử tháp Bà Ponagar

Tháp Bà Ponagar được xây dựng trong khoảng từ thế kỉ thứ 8 đến hết thế kỉ thứ 13, vào thời kỳ đạo Hinđu (Ấn Độ giáo) đang trong giai đoạn cực thịnh tại vương quốc Chămpa cổ. Tên gọi của tháp được đặt theo tên của một vị nữ vương là Po Ina Nagar – vị thần tạo dựng ra Trái Đất, sản sinh gỗ quí, cây cối và lúa gạo, đồng thời cũng là vị thần tạo dựng nên sự sống và dạy dỗ con dân lao động mưu sinh trong đời sống hằng ngày. Bà có tất cả 38 người con gái và sau này đều hóa thân trở thành nữ thần, trong sốđó có ba người được chọn làm thần bảo vệ đất đai và được thờ phụng cho tới ngày nay.

Đây là ngôi tháp đầu tiên được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ để thờ nữ vương Jagadharma, đến thời Prithi thì tòa tháp được dựng lại bằng vật liệu cứng và thờ nữ thần Bhagavati.

Kiến trúc tháp bà Ponagar

Tháp Bà Ponagar thuộc địa phận phường Vĩnh Phước, thành phố Nha Trang là một quần thể kiến trúc lớn và được phân bố theo 3 khối kiến trúc lớn bao gồm Tháp Cổng, Mandapa và khu đền tháp. Do biến động của lịch sử, chiến tranh kéo dài, hiện nay khu di tích chỉ còn lại 5 công trình ở hai khu: Mandapa (tiền đình) và khu đền tháp.

Tổng thể kiến trúc của Ponagar gồm 3 tầng

Tầng thấp: Ngang mặt đất bằng là ngôi tháp cổng mà hiện nay đã không còn nữa. Từ tháp cổng sẽ có những bậc thang bằng đá kéo dài dẫn lên tầng giữa.

Tầng giữa: Nơi đây hiện nay chỉ còn lại hai dãy cột chính dựng bằng gạch hình bát giác, mỗi bên gồm 5 cột có đường kính khoảng 1 mét và cao hơn 3 mét. Dãy cột lớn này có 12 cột nhỏ và thấp hơn đặt ở hai bên, tất cả đều nằm trên một nền gạch cao hơn 1 mét. Dựa vào cấu trúc này người ta cho rằng đây vốn là một tòa nhà lớn có mái ngói, là nơi để khách hành hương nghỉ ngơi và chuẩn bị lễ vật trước khi lên các điện bên trên để dâng cúng. Từ tầng giữa này có một dãy bậc thang bằng gạch dốc hơn dẫn thẳng lên tầng trên cùng.

Tầng trên cùng: Đây là nơi các tháp được xây dựng, ngay phía trước ngôi tháp chính với hai dãy tháp chính được bao quanh bởi bốn bức tường đá. Dãy tháp ở phía trước có 3 ngôi và dãy tháp phía sau vốn có mang dấu vết của ba ngôi tháp khác tuy nhiên do ảnh hưởng của chiến tranh mà hiện nay chỉ còn lại 1 ngôi.Tòa tháp được xây dựng dựa theo lối kiến trúc đặc trưng của người Chăm với lòng tháp rỗng tới đỉnh, cửa tháp quay về phía đông, mặt bên ngoài thân tháp có rất nhiều gờ, trụ, đấu và trên đỉnh các trụ thường có các loại gạch trang trí với hoa văn hình vòm trông giống như đặt một chiếc tháp nhỏ đặt lên một tháp lớn vậy.

Tháp thờ chính của dãy phía trước khá lớn và cao khoảng 23 mét, còn được gọi là tháp Po Nagar hay tháp Bà. Đây quả thực là một kiệt tác về nghệ thuật điêu khắc của cư dân Chămpa cổ, là sự kết hợp nhuần nhuyễn, hài hòa giữa kỹ thuật tượng tròn và kỹ thuật chạm nổi. Bên trong tháp khá tối và lạnh. Phía cuối tháp có một bệ thờ bằng đá ở ngay dưới tượng Bà Po Nagar mười cánh tay (hai bàn tay ở dưới đặt lên trên hai đầu gối, các bàn tay còn lại sẽ cầm những vât dụng như đoản kiếm, mũi tên, chùy, cây lao ở bên phải và chuông, đĩa, cung, tù và ở bên trái)

Xung quanh di tích hiện nay còn có một số tượng người, tượng thú… Trên đỉnh tháp là tượng thần Shiva cưỡi ngưu thần Nandin, và các tượng linh vật khác như thiên nga, dê, voi… Mặt ngoài tường tháp được trang trí với những hình điêu khắc vào đá như vũ công, người chèo thuyền, xay gạo, đi săn…

Ý nghĩa tháp bà Ponagar

Trong suốt quá trình tồn tại và phát triển, cư dân cổ Chămpa đã để lại một khối lượng di sản văn hóa khổng lồ cả về vật chất và tinh thần dọc dải đất miền Trung và Tây Nguyên. Tháp Bà Ponagar chính là một thành tựu tiêu biểu nhất về nghệ thuật xây dựng kiến trúc đền tháp, nghệ thuật điêu khắc, bia ký và tôn giáo, tín ngưỡng, một chứng tích rõ ràng cho sự ảnh hưởng lớn mạnh của Hindu giáo đối với người Chăm và sau này là người Việt.