Đờn Ca Tài Tử

02/04/2021 |

Tài tử: Là làm việc do sự tự giác, theo ý thích riêng, không bắt buộc, không tính toán vụ lợi trong công việc.

Ca nhạc tài tử : Theo nhà văn Sơn Nam thì đàn ca tài tử là phong lưu, không đặt danh lợi trong lúc làm nghệ thuật, đờn ca để “di dưỡng tính tình”, giao hảo với người tri âm.

Sự ra đời của đàn ca tài tử Nam bộ:

Nam bộ là vùng đất mới, chỉ được khai thác mạnh vào thế kỷ 19, đa số là lưu dân trốn xâu, lậu thuế, lưu đày, những người được chiêu mộ đi khẩn hoang, những người lính…
Cư dân vùng Ngũ Quảng vào khai khẩn, lập làng, lập ấp.
Buổi đầu khai hoang, những chiều nhớ quê, cất cao lời ca, điệu đàn từ miền Bắc, miền Trung để giải sầu.
Đàn ca tài tử là dịp bạn bè gặp nhau, tiếng đàn câu ca thay cho lời tâm sự, tụ tập đàn ca như một sinh hoạt thường lệ của những người dân ở đây.
Giữa TK 19 thực dân Pháp chiếm Nam bộ, người dân lại phải chịu nhiều cảnh áp bức bất công, điệu đàn xa quê càng thêm ai oán trong cảnh nước mất, nhà tan.

Nét độc đáo của ca nhạc tài tử:

Sự hình thành ban nhạc tài tử một cách tự nhiên : Người ta mô tả, một buổi chiều ở vàm sông, trên những chiếc tàu chờ con nước lớn, văng vẳng đâu đây tiếng đàn dạo khúc “Lưu thủy trường” nghe đậm đà, thiết tha, khích động các chàng trai, các cô gái, trong xóm, lấy đàn hòa cùng và ngẫu nhiên hình thành nhóm đàn ca tài tử ngay trên sông .
Nét độc đáo của đàn ca tài tử có thể kể thứ tự : Nhất lý, nhì ngâm, tam nam, tứ óan, ngũ điểm, lục xuất…bát ngự và 10 bài liên hòan.
Trong lối đàn ca tài tử thường được chia : Ba nam (nam ai, nam xuân, nam đảo), Sáu bắc (Ngựa ô bắc, ngựa ô nam, kim tiền bản, kim tiền quế…), Tứ đại oán (do ông Ba Đại sáng tác) và hơn 100 bài bản ngắn: Phụng hòang, đảo ngũ cung, Văn thiên tường, Trăng thu dạ khúc, Lưu thủy hành vân, Lưu thủy trường …
Nhân vật CAO VĂN LẦU với bản “DẠ CỔ HOÀI LANG” sáng tác 1920, đã phát triển thành bài VỌNG CỔ sau này.

Từ ca nhạc tài tử đến Cải lương:

Năm 1910 ở Mỹ tho có ban nhạc của ông Nguyễn Tống Triều (ông Tư Triều): Tư Triều đàn kìm, Chín Hóan độc huyền, Mười Lý thổi tiêu, Bảy Vô đàn cò, Hai Nhiễu đàn tranh, cô Ba Đắc hát, được mời sang Pháp biểu diễn và đưa lên sân khấu cho nhiều người cùng
Ong Tống Hữu Định (phó Mười Hai) ở Vĩnh Long sáng kiến ca nhạc tài tử có ra điệu bộ.
Ong Kinh Lịch Hườn ở Vĩnh Long có sáng kiến cải tiến nhạc cụ.
Năm 1917 đánh dấu bước chuyển mình của ca nhạc tài tử trên sân khấu : Ca có tuồng tích, có ra bộ, có phông màn chuyển cảnh…Từ đó hình thành “nghệ thuật sân khấu cải lương”.
Các nhân vật có công phát triển và hòan thiện cải lương như ngày nay :

† Ong Trương Duy Toản (Vĩnh Long) soạn giả tiên phong của các vở tuồng cải lương.

† Cao văn Lầu với “Dạ cổ hoài lang”.

† Ong Nhạc Khị (hai Khị) người Hoa gốc Quảng Đông ở Bạc Liêu đưa những điệu Quảng vào làm cải lương phong phú hơn (cải lương Hồ Quảng)